اصولی برای حفاظت سازه های چوبی تاریخی

اصولی برای حفاظت سازه های چوبی تاریخی (Timber) ـ 1999

مصوب دوازدهمین اجلاس عمومی ایکوموس در مکزیکو (اکتبر 1999)

هدف این سند تعریف عملکردها و اصول قابل استفاده جهانی و اساسی در مورد حمایت وو حفاظت سازه های چوبی تاریخی به خاطر احترام به اعتبار فرهنگی شان می باشد، در اینجا سازه های چوبی تاریخی به تمام انواع بناها یا ساختارهایی که تماماً از چوب یا جزئی از آن باشد بطوریکه دارای اهمیت فرهنگی هستند یا بخشهایی از ناحیه تاریخی باشد بر می گردد.

به منظور حفاظت از چنین بناهایی اصول زیر در نظر گرفته می شود.

-          شناخت اهمیت سازه های چوبی در تمام دوره ها به عنوان بخشی از میراث فرهنگی جهانی؛

-          تنوع عظیم سازه های چوبی تاریخی در نظر گرفته شود؛

-          تنوع گونه ایی و کیفیت به کار برده شده در ساخت بناها مدنظر گرفته شود.

-          شناخت آسیب پذیری سازه هایی که تماماً از چوب یا جزئی از آن باشد به خاطر تخریب مصالح و تنزل در تنوع شرایط آب و هوایی و محیطی ناشی از تغییرات رطوبت، نورر، حملات حشرات fungal و فرسودگی wear & tear تا آتش و دیگر حوادث.

-          شناخت رو به رشد کمبود سازه های چوبی تاریخی بخاطر آسیب پذیری، کاربرد غلط و نداشتن مهارت و دانش طراحی سنتی و تکنولوژی ساختاری.

-          در نظر گرفتن تنوع زیاد عملکردها و رفتارهای مورد ضروری نیاز در مورد محافظت و حفاظت اینگونه منابع میراث.

-          توجه به منشور ونیز، بورا و یونسکو مرتبط و دکترین ایکوموس و بررسی و جستجو کاربرد اینگونه مقررات عمومی به منظور حمایت و محافظت سازه های چوبی تاریخی.

توصیه های زیر با بکار گیرد:

بررسی، ثبت و ضبط و مستندسازی

1-       موقعیت بنا، ترکیب اجزایش و تمام مواد به کار برده شده مطابق با ماده 16 منشور ونیز و اصول ایکوموس در مورد ثبت و ضبط آثار، مجموعه بناها و محوطه ها می باید قبل از هرگونه مداخله ایی به دقت ثبت و ضبط شود.

تمام اسناد مرتبط، مشتمل بر خصوصیات نمونه های مواد مازاد یا اعضای تغییر یافته بنا و اطلاعات در مورد تکنولوژی و مهارتهای سنتی مرتبط می باید جمع آوری شده، فهرست بندی شده، بطور امن ذخیره و بطور مناسب در دسترس قرار گیرد. همچنین مستندسازی می باید شامل دلایل خاص مطرح شده در مورد انتخاب مواد و روشهای حفاظت اثر باشد.

2-       تشخیص دقیق همه جانبه و کامل شرایط و دلایل خرابی و نابودی ساختاری بنای چوبی می باید به دور از هرگونه مداخله ای باشد. شناخت می باید بر اساس شواهد مستندسازی، بررسی کالبدی و تحلیلی و اگر لازم باشد اندازه گیریهای شرایط کالبدی و روشهای بررسی غیرمخرب باشد. اینچنین امری نباید از مداخلات جزئی مورد نیاز و اندازه گیریهای ضروری جلوگیری نماید.

بازنگری و نگهداری

3-       یک استراتژی مستقیم از بازنگری منظم و نگهداری در مورد حمایت سازه های چوبی تاریخی و اعتبار و اهمیت فرهنگی شان مهم و حیاتی است.

مداخلات

4-       هدف اولیه و اصلی محافظت و حفاظت، نگهداری اعتبار تاریخی و تمامیت میراث فرهگی است. از اینرو هر مداخله ایی می باید بر اساس مطالعات و برآوردهای خاص باشد. مشکلات می باید بر اساس شرایط مرتبط و نیازها به خاطر احترام به ارزشهای تاریخی و زیباشناختی و تمامیت کالبدی بناهای تاریخی و محوطه ها حل و فصل شود.

5-       هرگونه مداخله پیش بینی شده می باید در اولویت باشد.

الف) مفاهیم سنتی زیر،

ب) اگر از نظر تکنولوژی امکان داشته باشد قابل برگش باشد.

ج) حداقل موجب تضعیف و جلوگیری از کار محافظت آینده، زمانیکه ضروری باشد نشود.

د) احتمالاً مانع دستیابی های بعدی به شواهد ضمیمه شده در بنا نشود.

6-       مداخله جزئی از بافت سازه های چوبی تاریخی ایده آل است. در شرایط مشخص مداخله جزئی می تواند به این معنی باشد که حفاظت و محافظت ممکن است نیاز به تخلیه کلی یا جزئی بعدی به منظور گرفتن مجوز برای تعمیر سازه های چوبی باشد.

7-       در مورد مداخلات بنای تاریخی می باید به عنوان یک کل درنظر گرفته شود. تمام مصالح شامل اعضای ساختاری در پنلهای پر، پشت بام ها، کف ها، دربها و پنجره ها و غیر می باید بطور یکسان مورد توجه قرار گیرد.

در اصول و ضوابط تا حد ممکن مواد موجود باید نگه داشته شود.

همچنین، حمایت می باید شامل سطح نقاشی شده، مصل پلاستیک، رنگ، لعاب، کاغذ دیواری و غیره باشد. اگر نو کردن مجدد یا جایگزین کردن سطح نقاشی شده لازم باشد، مصالح اصلی، تکنولوژی ها و بافتها می باید تا حد ممکن دوباره انجام شود.

8-       هدف مرمت، محافظت بنای تاریخی و نقش عنلکرد و آشکار ساختن اعتبار فرهنگی از طریق توسعه روشن تمامیت تاریخی اش می باشد.

همانگونه که در ماده 9 الی 13 منشور ونیز نشان داده شده است. اعضای جایگزین و دیگر اجزاء بنای تاریخی می باسد فهرست بندی شده باشند و ویژگیهای نمونه ها در انبار دائمی همانند بخشی از اسناد نگهداری شود.

تعمیر و جایگزینی

9-        در تعمیر بنای تاریخی، جایگزینی چوب می تواند به خاطر احترام به ارزشهای زیباشناختی و تاریخی مرتبط مورد استفاده قرار گیرد و در جائی که نیاز به اعضای خسارت دیده یا جایگزینی تخریب شده یا بخشهایی از آن یا احتیاجات مرمت باشد پاسخگوی مناسبی است.

اعضای جدید یا بخشهایی از اعضاء می باید از همان نوع چوب یا اگر مناسب باشد از نوع بهتر و عالی همانگونه که در اعضاء جایگزین شده است، باشد.

همچنین در جایی که ممکن باشد این امر می باید شامل ویژگیهای طبیعی مشابه باشد.

میزان رطوبت و دیگر ویژگیهای کالبدی جایگزین چوب می باید با بنای موجود سازگار باشد.

تکنولوژی ساختاری و پیشه وری (صنعتگری) شامل کاربرد ابزار تراش چوب یا ماشین ]لات است. در جائیکه ممکن است می باید مطابق با مواد بکار برده شده باشد و در جائیکه مناسب است می باید دیگر مواد ثانویه را...

اگر بخشی از یک عضو جایگزین شود اتصالات چوبی سنتی در صورتیکه مناسب و سازگارر با نیازهای ساختاری باشد، برای بهم پیوستن بخش موجود و جدید مورد استفاده قرار می گیرد.

10-   این امر می باید قابل قبول باشد که بخشهایی از اعضاء یا اعضای جدید از نمونه های موجود قابل تشخیص خواهند بود. کپی نمودن خرابی طبیعی یا تغییر شکل اعضای جایگزین یا بخشهای پسندیده نیست. روشهای مدرن آزمایش شده یا سنتی مناسب ممکن است برای هماهنگی رنگ قدیم و جدید به خاطر اینکه باعث ضرر رساندن یا از دست دادن سطح عضو چوبی نشود مورد استفاده قرار می گیرد.

11-   اعضای جدید یا بخشی از اعضا می باید بطور مجزا از طریق حفاری یا از طریق روشهای دیگر علامتگذاری شوند بطوریکه از نمونه های قبلی قابل تشخیص باشند.

حفاظت جنگلهای تاریخی

12-   تثبیت و حمایت از جنگلها یا زمین جنگلی، در جائیکه استفاده از چوب مناسب است برای حفاظت و تعمیر سازه های چوبی تاریخی می تواند بدست آید و باید مورد تشویق قرار گیرد.

مؤسسات مسئول حفاظت سازه های تاریخی و محوطه ها می باید برای تأسیس انبارهای چوب متناسب با این چنین کاری تثبیت و مورد ترغیب قرار گیرند.

تکنولوژی و مصالح معاصر

13-   مصالح معاصر، مثل epoxy، و تکنولوژی هایی مثل استحکام سازه های فولادی می باید انتخاب شده و با بیشترین احتیاط مورد استفاده قرار گیرند و تنها در مواردی که مرغوبیت و رفتار سازه ای مصالح و تکنولوژی های ساختاری بطور رضایت بخش در طول دوره زمانی تا حد کافی آزمایش و اثبات شده است مورد استفاده قرار گیرد.

کاربردهایی مثل حرارت و نگهداری آتش و سیستمهای پیشگیری می باید با وجود شناخت اعتبار زیباشناختی و تاریخی سازه ها و محوطه ها نصب شود.

14-   استقاده از بازدارنده های شیمیایی می باید با دقت کنترل شده و تنظیم شود و می باید تنها در جائیکه عموم یا امنیت محیطی مؤثر نخواهد بود استفاده شود.

آموزش و تربیت

اصلاح ارزشها به اهمیت و اعتبار فرهنگی سازه های چوبی تاریخی برمی گردد که برنامه های آموزشی در مورد حفاظت قابل نگهداری و سیاست توسعه شرط ضروری است. استحکام و توسعه برناه های آموزشی در مورد حمایت، حفاظت و محافظت سازه های چوبی تاریخی مورد تشویق قرار می گیرند. اینچنین آموزشی می باید بر اساس استراتژی درک کامل با احتیاجات قابل حفظ تولید و مصرف باشد و شامل برنامه های محلی، ملی، منطقه ای و سطوح بین المللی است. برنامه ها می باید تمام متخصصین مرتبط و تجار درگیر با این کار، مخصوصاً معماران، حفاظتگران، مهندسین، هنرمندان و وزیران محوطه ها را در بر گیرد.

منبع : وبلاگ

گرداوری گروه فن و هنر ایران زمین 

---

تخریب چوب آلات در ساختمان: شیوه های مهندسی تیمار حفاظتی

ناشر:

آییژ

تعداد صفحه:

308

قطع:

وزيري

نوع جلد:

شومیز

تاریخ نشر:

84/09/23

نوبت چاپ:

1

محل نشر:

تهران

شمارگان:

1500

رده دیویی:

691.1

زبان کتاب:

فارسي

معرفی کوتاه:اين كتاب شامل اطلاعاتي در باب چگونگي روابط بين چوب و آفت‌كش‌هاي مصرفي است هم‌چنين بررسي كنش‌هاي پيچيده‌ي بين چوب، ارگانيسم‌هاي عامل پوسيدگي و وضعيت زيست محيطي است كه در مرحله‌ي اول اصول رشد و توسعه‌ي آفت‌هاي مخرب چوب تشريح مي‌شود و پس از آن با تاكيد بر اصولي بودن تيمار داشت چوب، چگونگي برخورد با اين آفت‌ها در ساختمان تبيين مي‌گردد. موضوعات كتاب عبارت‌اند از: "منابع و دوام چوب آلات ساختماني"، "جذب آبي توسط چوب"، "تغييرات و تخريب چوب آلات پس از استحصال"، "سوسك ساعت مرگ"، "سوسك اثاثيه منزل يا كرم چوب"،"حشرات كوچك مخرب"، "پوسيدگي خشك"، "پوسيدگي‌هاي تر و قارچ‌هاي كوچك مولد پوسيدگي"، "پيش‌ تيمارهاي چوب"، "آيين‌نامه‌ مصوبات و اساس‌نامه‌ها"، "خشك و مرطوب شدن: يك چشم‌انداز تاريخي روي پوسيدگي چوب آلات داخل ساختمان‌ها"، "خسارات ناشي از آتش‌سوزي و قصور در تيمار"، "كنترل محيط اطراف ساختمان"، "تجزيه و تحليل مغايرت‌هاي بين روش‌هاي تيمار و حفاظت چوب".

---

گروهی بر این تصور هستند که چوب ماده ای آسیب پذیر است . آتش سوزی ؛ موریانه ؛ رطوبت و ... سازه های چوبی را در معرض تخریب قرار داده و استفاده از آن را اصولی نمی دانند .
اما تاریخ استفاده از چوب در زندگی انسان بیانگر حقیقتی دیگر است. بناهای تاریخی که از صده های پیش تاکنون بر جای مانده است ؛ نشاندهنده  دو نکته است :

1. چوب به عنوان ماده ای طبیعی ؛ گرم و دوست داشتنی و در دسترس ؛ گزینه ای اصلی بشر برای ساخت محیط و وسائل زندگی بوده است
2.  چوب به عنوان عنصری سالم و پایدار توانسته است در مقابل گذر زمان مقاومت نموده و استواری خود را حفظ  کند .

 
در دنیای امروز ؛ با استفاده از تکنولوژی های پیشرفته فرآوری چوب ( مانند ترمووود ؛ اشباع با روشهای مختلف و ... ) بسیاری از نگرانی های احتمالی نیز در این زمینه مرتفع شده است . چوبهای امروزی استوارتر ؛ مقاوم تر و حتی ایمن تر هستند .
اما چوب نیز مانند همه چیزهای دیگر در این جهان ؛ نیازمند رسیدگی و توجه است . اشعه خورشید (UV) ؛ رطوبت هوا ؛ برف و یخبندان ؛ ضربه و خراش و ... می تواند به همه اشیاء آسیب  بزند ؛ از جمله به چوب !! در این زمینه چوب با مواد دیگر بکار رفته در ساختمان تفاوتی ندارد .
با توجه به گسترش استفاده از چوب در ساختمان ؛ به نظر می رسد که ارائه خدمات تخصصی در زمینه حفاظت از چوب نیز جزئی لاینفک از عملکرد شرکتهای مسئول در این زمینه است .  افزایش دانائی در این زمینه موجب خواهد شد تا استفاده کنندگان باخاطری آسوده از این ماده طبیعی و زیبا در محیط زندگی خود بهره مند گشته و لذت ببرند .
پارس آرای با توجه به تجربه انجام بیش از 1000 پروژه ساختمانی در زمینه پارکت ؛ نمای چوب و دکینگ ؛ خدمات گسترده خود در این زمینه را در اختیار مشتریان خود و دیگر استفاده کنندگان قرار داده است .
خدمات بازسازی و ترمیم چوبهای ساختمانی یک فعالیت تخصصی است و پارس آرای سه رویکرد را در این زمینه برنامه ریزی ؛ و با تربیت نیروی متخصص و تامین تجهیزات لازم آماده ارائه خدمات در این عرصه مورد نیاز کشور است .
 
پيشگيري (Preservation  )
حفاظت (Conservation )
بازسازي و مرمت (Reconstruction  )
پارس آرای ؛ با در اختیار داشتن نیروی متخصص و آموزش دیده ؛ تجهیزات روز آمد و مواد اولیه استاندارد ، بسیاری از پروژه ها را پوشش تخصصی داده و تجربه وسیعی در این زمینه در اختیار دارد .
در بحث ترمیم و بازسازی نما ( خصوصا نماهای مرتفع ) کار در ارتفاع  ، یکی از معضلات در این زمینه است . اغلب شرکتها برای این کار از داربست های فلزی استفاده می نمایند که این کار موجب تولید مشکلاتی می شود . مشکل در تردد ساکنان در فضاهای عمومی مانند پارکینگ ؛  زمانبری نصب ؛ عدم امنیت و  .... بسیاری مشکلات از این دست .  
پارس آرای برای حل این مشکل با در اختیار داشتن بالابر های پیشرفته ؛ می تواند نماهای مرتفع را با دقت بسیار ترمیم و بازسازی نموده ؛ بی آنکه لحظه ای زندگی عادی و روزمره ساکنان دچار مشکل و وقفه شود .
در شرائط ویژه ؛ نیروهای متخصص پارس آرای با استفاده از طناب های مخصوص قادر هستند که این عملیات را در حالت معلق و بدون اتصال به بدنه ساختمان ، انجام داده و حتی برای لحظه ای برای ساکنان ایجاد مزاحمت ننمایند .
تجهیزات ساب ولایه برداری پیشرفته پارس آرای ؛کار را در هر شرائطی ممکن ساخته و انواع پوشش های محافظتی تخصصی و متناسب با شرائط  منطقه جغرافیائی ؛ نتیجه عملیات ترمیم و بازسازی توسط پارس آرای را تضمین می نماید .