کوبه (در) ( عکس در قدیمی ایرانی )

کلون دربی قدیمی ، کاشان (در قدیمی )

An Old Knocker, Kashan

در چوبی ، انواع دربهای دولنگه ( دو لته ) فدیمی 

درب سبک قدیم 

در قدیمی روستیک 

کوبه ها و راز های در های ایران

 عکس از (چهار راه سرچشمه)

کوبه

کوبه وسیله ای خاص و زیبا در معماری ایران زمین .

کوبه وسیله‏ای فلزی است که بر در خانه‏ روی صفحه‏ای فلزی به نام پولک نصب‏ می‏شود و با کوبش آن بر گل‏ میخ می‏توان‏ صاحب خانه را از وجود شخصی در پشت در آگاه‏ کرد.

کوبه وسیله‏ای است که روی شی دیگری‏ کوبیده می‏شود که با توجه به شکل و اندازه کوبه‏ و شیئ مضروب ، آهنگ ضربات تغییر خواهد کرد.

کوبه ‏ها ابتدا از آهن و بعدها از برنج‏ ساخته شد.

نمونه کوبه  ‏های آهنی قدیمی‏ برجای مانده حدودا مربوط به 350 سال‏ پیش است ولی تاریخ استفاده از کوبه ‏های‏ برنجی برای در منازل مربوط به 50 سال‏ پیش می‏شود قدیمی‏ترین‏ کوبه‏ های برنجی را می‏توان بر در ورودی‏ مدرسه ‏ی ابراهیم ‏خان در کرمان و مدرسه ‏ی آقابزرگ در کاشان مشاهده‏ کرد.

 عکس ورودی مدرسه ابراهیم خان 

کوبه اثری خاص در هنر ایران است چرا که به دلیل وجودد پاره‏ای عوامل جغرافیایی، اجتماعی،مذهبی و گاهی سیاسی،در برخی‏ نقاط ایران،شکل معماری سنتی و درونگرای‏ ایران،وجود چنین وسیله‏ای را طلب می‏کرده و از آن عنصری ضروری و لازم در زندگی پدید آورده است.

همان‏طور که می‏دانید بخش‏ بزرگی از سرزمین ایران دارای آب و هوایی گرم‏ و خشک با بارندگی کم،همراه با طوفان‏های‏ شن و آفتاب‏های سوزان است.معماران ایرانی منطقه با شناخت صحیح از ویژگی‏های آب هوایی باید محیط امن و دلپذیری را برای اهل خانه فراهم‏ می‏ساختند.

با توجه به محیط گرم و خشک اطراف و بافت متراکم فاقد فضای سبز عمومی،حیاط داخلی مناسب برای ایجاد یک باغ کوچک و حوض و جوی‏های آب بود که این مجموعه فضای وسیعی را بین ورودی خانه و محل‏ اسکان خانواده به وجود می‏آورد.ایجاد چنین معماری که با محیط بسته و دیوارهای بلند عملی می‏شده در شکل‏گیری اولیه خانه ‏های درونگرا نقش‏ بسزایی داشته است.

علاوه بر داشتن محیطی سبز در اطراف خانه،عوامل‏ فرهنگی و بحث دور نگاه داشتن حریم مقدس خانواده از دید اغیار،بحثی است‏ که در دوره اسلامی در مناطق خاصی در ایران اهمیت بیشتری یافت.هرچند که تاریخ پیدایش خانه‏های درونگرا به پیش از اسلام می‏رسد ولی در دوره‏ اسلامی ارج نهاده و تقدس بخشیدن به‏ اعضای خانواده،معماران را به رعایت‏ برخی نکات ترغیب کرد.

طراحی این حریم به اشکال مختلف‏ در یک جا چند حیاط(اندرونی و بیرونی) صورت گرفته است.محارمی که در چنین‏ خانه‏ هایی زندگی می‏کردند علاوه بر حضور فردی در پشت در باید از جنسیت او نیز آگاهی می ‏یافتند.کوبه وسیله ا‏ی‏ ضروری همه خانه‏ها بوده است.با پژواک‏ صدای دق الباب که در راهروی بدون‏ پنجره‏ی ورودی بنا می‏ پیچید،کسی از اهل خانه برای گشودن در پیشقدم‏ می‏ شد.

در تمامی مناطق گرم و خشک ایران‏ استفاده از کوبه مرسوم بود ولی چگونگی‏ ساخت و تزیین آن در هرشهر متفاوت‏ بوده است.

شکل و فرم کوبه و کلون

شکل کوبه‏ ها گاهی به‏ حدی هنرمندان ساخته شده که‏ می‏توان آن را اثری منحصربه‏ فرد دانست و گاه هر کوبه وجه مشخصه‏ خانه یا خانواده‏ ای محسوب می‏ شده‏ است.

 کوبه ها چگونه ساخته میشوند ؟

عکس سمت راست کوبه زنانه و سمت چپ کوبه بزرگتر با صدای بم ، کوبه مردانه است . فن و هنر ایران زمین 

در ساختن کوبه‏ ها ابتدا قطعه‏ آهنی را در کوره گداخته و با گیره‏ مخصوص آن را از کوره بیرون و سپس قطعه را روی سندان گذاشته‏ و با چکش‏ کاری آن را به شکل‏ مورد نظر در می ‏آوردند . در پایان‏ سوهان زدن یا قلم‏زنی و حکاکی‏ روی آن انجام می‏شد . با توجه به‏ تزئینات روی کوبه و سایر الصاقات فلزی درها به نظر می‏رسد که یا چیلانگران در کار قلمزنی تبحری پیدا کرده بودند و یا از اسناد قلمزنی می‏ خواستند تا تولیدات آنان را با نقوش ساده بیاراید که‏ همین خصوصیت سبب تنوع در این آثار شده است.حتی در ساده‏ترین کوبه که به نظر می‏ رسد به صورت انبوه تولید شده است، دو کوبه کاملا یکسان نمی‏ توان یافت.

 انواع کوبه 

کوبه ها در تزیین  ، وزن و طنین با یکدیگر تفاوت دارند.

معمولا کوبه‏ های‏ مدارس و اماکن متبرکه دارای تزیینات مفصل ‏تر از کوبه‏ های منازل است.

عکس : درب چوبی طرح در قدیمی 

کوبه‏ ها معمولا به دو نوع اصلی ساخته می‏ شود . کوبه ه‏ایی که به صورت حلقه‏ و با صدای زیر ساخته شده و مخصوص خانم ‏ها است و کوبه ا‏ی دیگری که به‏ آن چکش می‏گویند و صدای بم دارد و مخصوص آقایان می‏ باشد مشخص‏ است که کوبه‏ ها معمولا به صورت جفت بر روی دو لنگه در نصب می‏شود.

به نظر می‏ رسد کوبه ‏ مخصوص آقایان روی لته در سمت چپ و کوبه‏ مخصوص خانم‏ها روی لته‏ در سمت را نصب می‏شود. (( (لَ تُِ) (اِ.) 1 - تکه پارچة کهنه . 2 - تخته های مستطیلی که در بعضی نقاط گیلان و مازندران به جای سفال پشت بام به کار برند  لنگه در. ))

لازم به ذکر است که این‏گونه قراگیری کوبه ‏های در ثابت نبوده و در مواردی که در ورودی به مکان موردنظر به نوعی مخصوص به خانم‏ ها باشد مانند در مطبخ‏ خانه ، محل کوبه ‏ها تغییر می‏ کند.

کوبه‏ ها دارای تزیینات بسیار متفاوتی‏ است . کوبه‏ های حلقوی به اشکال مختلف مانند قلب ، سرترنج ، نعل و سیب ساخته میشدند .  

علاوه بر ان بر روی کوبه ها قلمزنی و حکاکی های زیبایی به جهت زیباسازی در انجام می شد که این کار توسط زمودگری و چلنگر ها به اجرا در می اید . 

درب چوبی ، قفل قدیمی ، چفت و بست درب قدیمی 

یراق و انواع گل میخ قدیمی کارگاه فن و هنر ایران زمین 

عکسهایی از کارگاه هنر و معماری ، فن و هنر ایران زمین 

گالری عکس و تصاویر یراق الات قدیمه و انواع گل میخ قدیمی  کارگاه فن و هنر ایران زمین 

در معماری ساختمان های قدیمی خانه های یزد در چوبی با گل میخ های آهنی وکوبه های سنتی وجود دارد.

لگو سایت گروه فن و هنر ایران زمین - www.woodash.ir 

رنگ فیروزه ای متمایل به سبز معروف به سبز آبی 

قاب عکس ساخته شده به سبک قدیمی ،  روستیک ، استفاده از تنه و شاخه خشک درختان بجهت ایجاد حس مجاورت با طبیعت 

منابع : 

گرداوری و ویرایش گروه فن و هنر ایران زمین 

ویکی پدیا 

http://www.noormags.com

«چفت» هر لته در بالا به یک یا دو رشته زنجیر ظریف مجهز شده که ته آن با قبه ای روی پولک به لته و سر آن با سرچفتی مادگی دار به چهارچوب بسته می شود.

چفت و بست در قدیمی 

 گرداوری گروه فن و هنر ایران زمین 

طراح و مجری سازه های سنتی ( درب قدیمی ، پنجره ارسی ، صندوقچه قدیمی ، کمد و میز و صندلی و مبلمان سنتی ) 

منبع : گالری عکس