بتونه چوب 

به علت تفاوت در میزان تراکم بافت چوب‌ها ، باید بتونهٔ مناسب را از نظر درجهٔ رقیقی برای چوب‌ها به کار برد. چوب‌هایی که دارای بافت کم‌تراکم یا بافت باز هستند قابلیت جذب بتونه‌های خمیری سفت را دارند.

در این مورد می‌توان از چوب درخت‌های ملچ، بلوط، زبان‌گنجشک و اوجا نام برد. در مقابل، برای بتونه‌کاری چوب‌هایی که دارای بافت متراکم و منفذهای ریز و فشرده هستند؛ مانند گردو، راش و افرا؛ باید از بتونهٔ رقیق استفاده کرد.

بتونهٔ سرچوب 

بتونه چوب با سایر بتونه ها در مواد تشکیل دهنده فرق دارد.ودر تهیهٔ بتونهٔ سَرچوب از مخلوط خاک اره و چسب چوب (سریشم سفید یا چسب سرد نجاری) استفاده می‌شود.

خاک اره‌ای که برای تهیهٔ این بتونه مورد استفاده قرار می‌گیرد، باید از جنس چوب خام بتونه شونده باشد؛ و نمی‌باید از گرده‌های راه‌چوب یا گرده‌های راه‌پود انتخاب شود چرا که در سنباده‌کاری در راه چوب، خاک اره به صورت گرده نبوده و در واقع الیاف جدا شده از چوب است که اگر در ساخت بتونه استفاده شود، پس از ترکیب با چسب چوب به حالت متورم و بادکرده درخواهد آمد. در نتیجه خاک اره باید از گرده‌های سر ِ چوب تهیه شود که ریزتر بوده و در واقع الیاف خرد شده از چوب هستند. نام دیگر بتونهٔ سَرچوب، بتونهٔ سریشُمی است. ف کاربرد این بتونه در پر کردن زدگی‌های بزرگ و داخل سوراخ‌های بزرگ، مانند سوراخ پیچ یا میخ است و بیشتر در کارهایی استفاده می‌شود که خودرنگ نبوده و نقش‌ها و طرح‌های روی چوب را نمایان نمی‌کند.

بتونهٔ خودرنگ

بتونهٔ خودرنگ (یا بتونهٔ همرنگی) مخلوطی از بتونهٔ سریشی و پودرهای معدنی است. بتونهٔ سریشی، خود مخلوطی از مِل (کلسیم کربنات)، آب و سریش است. در صورتی که رنگ‌کار بخواهد کار نهایی نقش‌ها و طرح‌های طبیعی خود را نمایان سازد (یا اصطلاحاً خودرنگ باشد) از این بتونه استفاده می‌شود.

ساخت بتونه روغنی

ابتدا رنگ همرنگ را انتخاب کرده و پس از ریختن رنگ شروع به ریختن مقداری مل ( پودر بتونه ) می کنیم

و با حرکت کاردک درون ظرف ، رنگ را با مل مخلوطمی کنیم و پس از اینکه کاملاً مخلوط کردیم به روی تخته بتونه ریخته و با کاردک و تیغ شروع به عمل آوردن می کنیم.

نکته: چون بتونه روغنی حالت مایع دارد ، در پوشاندن سوراخها ممکن است مشکلاتی پیش آید.

یکی از این مشکلات این است که بتونه به طرف پایین حرکت می کند. و خود بتونه، تکه تکه می شود.

برای جلوگیری از تکه-تکه شدن بتونه ، در روی کار ، مقدار بسیار کم ، آب سرد به بتونه اضافه می کنیم

تا هم بتونه سریعاً سفت و سخت شود و هم از فروریختن آن جلوگیری شود.

ابتدا مقدار رنگ و غلظت رنگ باید معلوم شود. سپس ، برای اینکه غلظت روغن روی پوشش روغن الف (که به عنوان آستر زده می شود) و چسبندگی و پوشش بیشتر رنگ اصلی سفید را از هر کدام یک پیمانه ، مخلوط می کنیم، سپس با مخلوط کردن تینر ، رنگ را شل و روان می سازیم و با استفاده از رنگها ، به رنگ دلخواه خود می رسیم.

سعی کنید برای تبدیل رنگ ، ماده رنگ را ابتدا در ظرفی جدا ، شل کرده و بسیار آرام و به مقدار کم ، آن را با رنگ اصل مخلوط کنیم.

و توجه داشته باشید در هر بار ریختن قطره ای از ماده رنگ آن را با چوب رنگ ، که به عنوان مخلوط کن استفاده می شود ، هم زده شود.

و دقت کنید که به هیچ عنوان ، ماده رنگ در کف ظرف شما یک جا به شکل گلوله نماند.

ساخت بتونه پلاستیک:

رنگ پلاستیک را با آن رقیق کنید. سپس با افزون چسب چوب میزان چسبندگی آن را بیشتر کنید، سپس با اضافه کردن مقدارهای کم مل آن را به حالت خمیر درآورید. سعی کنید مل با مخلوط رنگ و چسب چوب کاملاً مخلوط شود تا در زمان استفاده با مشکل مواجه نشوید.

تالیف: استاد علی اصغر سفیدبری

منابع

لارنس، مایک ، پوژان. دنیای هنر نجاری (درودگری). جهانگیری، فریده. نشر بین‌المللی حافظ، ۲ شهریور ۱۳۸۴. ISBN 964-8021-47-3.