تاریخچه هنر معرق روی چوب

منبع : تبیان

مقدمه تاریخی

معرق در معنای کلام «اصولاً هر چیز رگه دار را گویند » ولی مفهوم آن در این نوع بخصوص هنر، ایجاد نقش ها و طرح های زیبایی است که از دوربری و تلفیق چوب های رنگی روی زمینه ای از چوب یا پلی استر سیاه شکل می گیرد.

تاریخ پیدایش این هنر به درستی مشخص نیست؛ ولی از تطبیق آن با هنر کاشی کاری ، بدون شک رابطه این دو هنر را درمی یابیم. برای آشنایی با ریشه ی این هنر ، صحبت از تاریخ تکوین به میان می آید و به عنوان مقدمه می توان از گنبد سرخ مراغه که در زمان ایلخانیان ساخته شده است، یاد کرد؛ این گنبد نوع بسیار ساده ی کاشی کاری بدین سبک است.

کاشی کاری معرق در دوران مغول نیز به همین منوال بود و تداول آن در عصر صفوی به اوج شکوفایی خود رسید و آثار ارزنده ای در هنر کاشی کاری پدید آمد. این شکوفایی در زمان افاغنه و زندیه رو به افول نهاد. در دوران قاجاریه نیز کاشی کاری معرق، تقلیدی ناقص از آثار گذشتگان بود. تا این دوران نقشهایی که در کاشی کاری معرق به کار برده می شد نقش های اسلیمی بود. اما با سفر عده ای از هنرمندان به اروپا و گرایش آنان به هنر و فرهنگ اروپایی، تغییرات و دگرگونی های بسیاری در نقشهای کاشی کاری به عمل آمد و از آن پس طرح انسان و دیگر اشکال مانند اسلحه جنگی در هنر کاشی کاری دوران قاجاریه نمایان شد .

 

اثر:مرتضی اسکندرنژاد

از آن دوران تا به امروز، این هنر، چونان گذشته رونق نداشته است و تنها عده ی کمی از هنرمندان در زنده نگهداشتن آن کوشا بوده اند.

وجه تشابه کاشی کاری معرق با معرق کاری روی چوب در شیوه ی عمل است که در هر دو ،  نقش ها از ترکیب قطعات رنگی جنس مورد نظر شکل می گیرد.

یکی از نمونه های قدیمی موجود آمیزه ی این دو هنر، دری قدیمی و بزرگ، متعلق به عصر قاجاریه است که در ضلع شمال غربی محوطه وزارت آموزش و پرورش فعلی قرار دارد. ارتفاع این ساختمان در حدود چهار و نیم متر و عرض آن سه متر است و سردری نیم دایره در بالای آن قرار گرفته است. هر طرف این در به سه قسمت مربع شکل تقسیم شده است:

مربع بالایی آن شیشه و دو مربع پایینی  چوب برجسته و مسطحی است که نقشهای اسلیمی معرق کاری شده در این قسمت جای گرفته است.

سابقه ی معرق کاری و آموزش آن در اداره کل هنرهای سنتی به سال 1309 ه . ش برمی گردد. در آن سال به پایمردی استاد حسین طاهرزاده بهزاد ، گروهی از هنرمندان نام آور هنرهای سنتی از سراسر کشور در تهران گرد هم آمده و مدرسه صنایع مستظرفه را بنیاد گذاشتند. این مؤسسه از دیرباز تا به امروز با عنوان های گوناگونی مانند: مدرسه صنایع قدیمه و هنرستان هنرهای ملی، اداره هنرهای ملی و مدتی نیز به عنوان یکی از واحدهای اداره کل آفرینش هنری و ادبی در وزارت فرهنگ و هنر سابق، در تعالی و تکامل هنرهای سنتی سهم بسزایی داشته است. این اداره کل در سال 1346 به اداره ی کارگاه های هنری تغییر نام داد و سرانجام در سال 1357 به عنوان یکی از واحدهای دفتر پژوهش و آفرینش به حیات خود ادامه داد . پس از پیروزی انقلاب، اداره ی مذکور به اداره ی کارگاه های هنری تغییر نام یافت و فعالیت های خود را در اداره ی کل هنرهای سنتی دنبال کرد. تا این زمان هنرجویان آن را منحصراً افراد علاقه مندی تشکیل می دادند که  طی فراگیری به استخدام رسمی درمی آمدند.

از سال 1360 به استناد موافقتنامه معاونت فرهنگی وقت، واحد آموزش مستقلی برای تعلیم هنرهای سنتی آغاز به کارکرد و سرانجام در سال 1362 تأسیس رسمی اداره آموزش این اداره کل، برای عموم مشتاقان به فراگیری هنرهای سنتی، سرآغاز نوینی بر تداوم این هنرها شد و در کنارآن کارگاه منبت و معرق به سرپرستی استاد سید کمال میرطیبی همچنان به فعالیت های هنری خود ادامه داد.

در طی سالیان، معرق همپای حرکت زمان پیشرفت کرد و تحولات و نوآوری های مختلفی در آن پدیدار شد. برای آشنایی با مسیر حرکت این هنر، باید به اولین کارگاه منبت و معرق اشاره کرد که در سال 1310 تحت سرپرستی استاد احمد امامی، تأسیس شد باید اشاره کرد و همچنین از اساتید متقدمی چون پرویز زابلی، عباس شهمیرزادی ، علی و خلیل امامی ، و احمد رعنا یاد کرد. ابتدا اهم فعالیت آن کارگاه، منبت کاری بود و به تدریج در کنار آن هنر معرق نیز پای گرفت.

این هنر در آغاز برای تزئین سطح میز، بوفه، در و تکیه گاه صندلی به کار برده می شد، و تنها نقش های اسلیمی یا گره یا پنج رنگ محدود چوب های آبنوس، فوفل ، گلابی، سنجد و توت مورد استفاده قرار می گرفت و گاه برای تنوع، از برش های خاتم برای اشباع نقش ها استفاده می کردند. رنگ خاتم ها به همان پنج رنگ فوق الذکر محدود بود و به خاتم چوبی شهرت داشت.

در آن ایام، شیوه معرق کاری در مقایسه با روش امروزی بسیار متفاوت بود و بیشتر به روش معرق هندی اجرا می شد. بدین طریق که هنرمندان ابتدا به وسیله  کارد مخصوص منبت، محل قرار گرفتن نقش ها را روی شیء مورد نظر مطابق طرح می کندند و سپس نقش ها را از چوب های رنگی به وسیله ی مته ای که اختصاص به تعمیر چینی داشت و سوهان های مخصوص و ارّه ای به نام چکی، دوربُری می کردند و در محل مقرر قرار می دادند.

نخستین تاریخی که در مورد اشباع نقش های کنده شده به وسیله چوب های رنگی موجود است تابلویی مربوط به سال 1313 با نقش دوسوار کار است که به وسیله احمد رعنا ساخته شده و متعاقب آن تابلوی دیگری مربوط به سال 1314 با نقش یک زن است که توسط عباس شهمیرزادی اجرا شده است. هم اکنون دو تابلوی مذکور در نمایشگاه اداره کل هنرهای سنتی نگهداری می شوند.

عباس شهمیرزادی هنگام اجرای تابلوی بعدی خود ، به جای کندن سطح چوب به فکر ایجاد زمینه در اطراف نقش ها افتاد و از کنار هم قرار دادن قطعات چوب زمینه ای در اطراف نقش ها به وجود آورد. این تابلو، با مقطع بیضی، نشانگر نقش دو زن بود .

نخستین نمونه های موجود این روش، دو تابلوی مربوط به سالهای 1317 و 1319 است که نقش پیکار دو سوار با یک شیر را نشان می دهد. این تابلوها مربوط به امتحان کلاس معرق «علی و خلیل امامی» است و هم اکنون در موزه هنرهای ملی نگهداری می شوند.

به دنبال این دگرگونی ها، در سال 1316 احمد رعنا با اثر ابداعی خود به نام شکارگاه، معرق را از حالت مسطح خارج کرد و به صورت نیم برجسته مطرح نمود که همین شیوه تا امروز با نام منبت معرق متداول است. زمینه ی فکری این نوآوری از نقش های منبت کاری شده ی درهای کاخ مرمر شکل گرفت.

تا سال 1334 اجرای معرق با همان پنج رنگ محدود، متداول بود تا این که محمد طاهر امامی که در پی تنوع رنگ بیشتری در معرق بود ، در اندیشه ی به کارگیری مواد شیمیایی رنگی شد و جهت آزمون، نقش هایی روی یک راکت تنیس روی میز با استفاده از مواد یاد شده به وجود آورد. بدین منوال در پی شناسایی گوناگونی ِ رنگ، انواع چوب های صنعتی شناخته شد. ( این پی گیری همچنان ادامه دارد. )

در سال 1335، تعدادی پاراوان و بوفه ی معرق کاری شده از طرف دولت چین به دولت ایران اهدا شد که هنگام حمل، تعدادی از آنها خسارت دید! مرمت بعضی از آنها با زمینه سیاه به محمد غفوری محول شد . وی با تهیه ماده سیاهی ترکیب یافته از جوهر نیکروزین، پارافین و لاک الکل، قسمت های آسیب دیده را ترمیم کرد. لازم به توضیح است که تا قبل از شناخته شدن جوهر نیکروزین برای سیاه کردن زمینه اشیای چوبی، صفحات موسیقی را می کوبیدند و سپس در الکل حل کرده و مقداری پارافین به آن اضافه می کردند و ماده سیاه به دست آمده را به وسیله پنبه بر روی شیء مورد نظر منتقل می کردند.

این گونه آزمون های پیاپی موجب پیدایش اندیشه نوینی در هنر معرق شد و بدین سان در سال های 36 یا 37 یک پاراوان کوچک با نقش گل و مرغ  توسط عزیزالله ویزایی با زمینه سیاه که به شیوه ی  معرق های چینی بود ساخته شد و بدین ترتیب این سبک معرق در میان انواع آن جای گرفت.

در ادامه این تحولات در سال 1344 محمد طاهر امامی تابلویی با عنوان مرغ و آشیانه به وجود آورد که مرغ تماماً از جنس صدف تهیه شده و کاملاً برجسته است و تنها به وسیله یکی از بالهایش به زمینه ی تابلو متصل شده است. وی با اجرای این تابلو به معرق تمام برجسته دست یافت.

در میان آثار معرق روی چوب که تاکنون به وجود آمده ، «معرق خاتم»  چنانکه از نامش برمی آید، ترکیبی از دو هنر بیان شده است که مقام ویژه ی خود را از دیر باز حفظ کرده است. از بدو پیدایش کارگاه منبت و معرق، نوع ساده ی  معرق خاتم در میان شمسه ی نقش های گره با همان پنج رنگ طبیعی محدود اولیه به کار گرفته می شد.   

در سال 1337 در کارگاه خاتم سازی ، میز تحریری با نقش سیمرغ و اژدها، به سرپرستی شادروان علی نعمت تهیه شد و برای نقش های مذکور از برش های خاتم با رنگهای متنوع استفاده کردند که همه به شیوه ی معرق، دُوربری و جاسازی شده بود. این تجربه ، انگیزه ی خلق تابلویی با طرح یک طوطی از خاتم های رنگی شد که در سال 1342 توسط عزیزالله ویزایی، خارج از محیط کارگاه ها به مرحله اجرا در آمد و در سال 1349 اکبر سریری نخستین هنرمندی بود که از این شیوه جهت ایجاد نقش یک پرنده بر روی تابلو استفاده کرد و بدین ترتیب این سبک معرق با نام «معرق خاتم» متداول شد.

در ادامه این دگرگونی ها در سال 1349 تابلویی به سبک امپرسیونیسم از طبیعت یک روستا که توسط رضا شهابی  (یکی از شاگردان کمال الملک) نقاشی شده بود، به وسیله ی محمد طاهر امامی با رعایت اصول سبک یاد شده به صورت معرق ساخته شد.

از آن پس تا به امروز، شاهد تحولاتی چند در هنر معرق بوده ایم که  این تحولات عبارتند از :

- نمایش بُعد از طریق فضاسازی ، که تحولی در ترکیب بندی های سطح گذاشته است.(تابلو بزم درویشان).

- استفاده از فلزات و سنگ (تابلو گلدان گل و زنان عشایر)

- نمایش نقش در دو سطح  (دو پلانه)

- نشان دادن عمق با استفاده از پلی استر (تابلو عقاب)

مواد مصرفی در معرق چوب

منبع : http://mehrdad54.mihanblog.com/post/321

مواد مصرفی در معرق چوب

:

برای ساخت تابلوی معرق چوب، امروزه موادی استفاده می‌شود که در درجه اول چوب و فراورده‌های چوبی از قبیل نئوپان، فرمیکا، تخته سه‌لایی و... بعد از چوب موادی هم چون انواع چسب (تینری و فوری)، انواع سریشم (سریشم گرم و یا سریشم گلوتین، سریشم سرد و یا سریشم مایه پنیر)، میخ سایه، صدف (طبیعی و مصنوعی)، عاج فیل، استخوان شتر، شاخ گوزن و یا گاو وحشی، انواع خاتم، انواع فلزات (مس، برنج، آلومینیوم، استیل، نقره، در مواردی بنا به تقاضای مشتری طلا و در نمونه‌هایی فلزات قلم‌کاری می‌شوند)، فیبر مصنوعی (فیبر شبیه استخوان یا شبه عاج)، رنگ پلی استر، پودر گرانول یا دوده فرنگی، رزین، پودر سمباده (زبر و نرم)، ورق سمباده (پوستی)، نمدی و در نهایت پوست بره که هرکدام را در جای خود توضیحی مختصر خواهیم داد.

چوب:
چوب عنصر اصلی در معرق چوب می‌باشد که از چند جهت مورد توجه است. اول آنکه رنگ چوب مهمترین عامل در انتخاب آن است چون اساس کار معرق، نقاشی با رنگ طبیعی چوب‌هاست. نکته دوم در انتخاب چوب، درخشندگی آن است و تاثیر مواد شیمیایی (در قسمت رنگ کاری) بر سطح چوب که باید در نظر گرفته شود. سومین نکته نقش چوب است، برخلاف هنر منبت که همیشه سعی می شود از راه چوب در تجسم و حجم بخشی استفاده شود در معرق بیشتر از راه و بیراه چوب به بافت آن توجه می‌شود. بافت از آوندهای آبکش ایجاد شده است و در خلق نقش بسیار کمک کننده است. چوب معرق از انواع کنده‌های درختان می‌باشد. در کارگاههای نجاری به اندازه 50-60 سانتی‌متر کنده‌ها را بریده و سپس گونیا کرده و ورق ورق یا اصطلاحا "لا" می‌کنند که ضخامت این ورقه ها 3 میلی‌متر است. سپس آنها را یکی در میان سر و ته روی هم قرار داده و می‌بندند و تا 24 ساعت باز نمی‌کنند که این مرحله در جلوگیری از تاب‌خوردگی یا ترک خوردگی تخته‌ها بسیار مهم است. در پایان تخته‌ها را به اندازه‌های کوچکتر می‌برند تا جهت استفاده معرق‌کاران آماده باشد.
همانطور که گفتیم نقش و رنگ طبیعی چوب‌ها درمعرق اهمیت بسیاری دارد که در زیر فهرستی از رنگ چوب‌ها را در اختیار شما قرار می‌دهیم:
1- چوبهای تیره:
خاکستری روشن: افرا، بلوط، پرتقال، چنار، داغداغان، زیتون، عرعر، گردو، گلابی و نارنج
خاکستری تیره: داغداغان، گردو، آلوی قطره طلا
سیاه: آبنوس، خرمالو، فوفل، گردو

2- چوب‌های قهوه‌ای:
قهوه‌ای ‌روشن: بلوط، به، توت، توسکای‌ ییلاقی، خرمالو، سپیدار، سرخدار، سنجد، شاه بلوط، عناب، کی کم، گلابی، ملچ، نارون و نم‌دار
قهوه‌ای تیره:ارغوان، بادام، توت، سرخ‌دار، عناب، فوفل، کی کم، گردو
قهوه‌ای مایل به خاکستری: زبان گنجشک، زردآلو و ملچ
3- چوب‌های قرمز:
قرمز مایل به طلایی: اقاقیا، سرو خمره ای
قرمز روشن: آلبالو، چوب سرخ، سرخ‌دار، عناب
قرمز مایل ‌به قهوه‌ای: ارغوان، افرا، آلبالو، پسته، توسکای قشلاقی، چوب سرخ، سرخدار، عناب، گردو، گلابی
4- چوب‌های صورتی:
صورتی روشن: ارس، اکالیپتوس، انجیر، توسکای ییلاقی ، توسکای قشلاقی، چنار، راش، گلابی و گیلاس
صورتی مایل به قهوه‌ای: ارس، سندل
صورتی مایل به خاکستری: چنار
5- چوب‌های کرم:
کرم روشن: افرا، ارغوان، آزاد، بادام، پسته، عناب، کاج ایرانی، کی کم، گلابی، ممرز و هلو
کرم تیره: ارغوان، پسته، سرخ‌دار، کی کم، گلابی
6- چوب‌های زرد:
زرد روشن: ارس، آزاد، پرتقال، تبریزی، چوب سرخ، سماق، سندل، عناب، لیمو، ملچ، نارنج
زرد مایل به سبز: اقاقیا، سماق، سنجد و لیمو
زرد مایل به قرمز: چنار، سرو خمره ای
زرد مایل به قهوه‌ای: زیتون، کاج ایرانی، ملچ
زرد مایل به خاکستری: کنار، گز
زیتونی: زیتون، اقاقیا، سماق
7- چوب‌های سفید:
الف) چوبهای کاملا سفید: ارغون، افرای صحرایی، انجیر، بلوط، به، تبریزی، توسکای قشلائی، زربین، زردآلو، زیتون، سپیدار، سروخمره‌ای، سماق، سندل، سیب، شمشاد، صنوبر، عرعر، عناب، گردو، ممرز، نم‌دار
ب) سفیدهای مایل به رنگ‌های دیگر:
سفید مایل به زرد: افرای چشم پرنده، پرتقال ، تبریزی، توت، چنار، زبان گنجشک، زربین، سرخ‌دار، سنجد، شاه بلوط، گیلاس، لیمو، نارون، هلو، شمشاد، عرعر، عناب، سماق، افرای صحرایی
سفید مایل به شکری: افرای کوهستانی، گردو، گز
سفید مایل به نارنجی: عرعر، گلابی
سفید مایل به قرمز: افرای چشم پرنده، توسکای ییلاقی، زبان گنجشک، عرعر
سفید مایل به سبز: اقاقیا، عرعر

صدف:
یکی دیگر از مواردی که در هنر معرق چوب استفاده می‌شود صدف است که جهت هرچه زیباتر شدن تابلوی معرق بکار می‌رود. صدف در معرق از چند جهت مورد بررسی قرار می‌گیرد. یکی از نظر اندازه، به این معنا که صدف هر چه بزرگتر باشد بهتر و مناسبتر بوده و مشخصاً گرانترمی‌باشد. همچنین هرچه قوس و انحنایش کمتر باشد باز مناسب‌تراست. مورد دوم درخشندگی و رنگ صدف است که گاه می‌توان طیفی در صدف از سفید براق تا آبی نیلوفری پیدا کرد. بعضی اوقات که صدف در اختیار نیست از صدف مصنوعی استفاده می‌شود که خود آن را هم باید ساخت. برای ساخت صدف مصنوعی پودر صدف را باید با پلی استر دو مواده ترکیب کرد و موادی که در آماده‌سازی پلی استر دو مواده مورد استفاده قرار می‌گیرد ازاین قرارند:
1- کوبالت که مایعی شیمیایی، به رنگ بنفش و با بویی تند است؛ این ماده باعث سرعت بخشیدن به سخت شدن پلی استرمی‌شود.
2- پراکسید که ماده‌ای شیمیایی و شفاف است؛ این ماده باعث سخت شدن پلی استر می‌شود.
این سه مواد را با هم به روشی خاص ترکیب کرده و روی شیشه ریخته و منتظرمانده تا سفت گردد.

عاج، استخوان، شاخ:
این مواد را نیز قبل ازاستفاده باید آماده کرد. ابتدا عاج و استخوان را در آب آهک جوشانده تا چربیش گرفته شود. با این کار مقاومتش در برابر فرسودگی افزایش می‌یابد. سپس آن را لایه لایه می‌کنند و با ابزار دقیقی به ضخامت 3 میلی‌متر برش می‌دهند. شاخ را 24 روز یا بیشتر در سرکه می‌خوابانند تا نرم شود، بعد آنرا در عرض می‌گسترانند و تحت فشار یک وزنه می‌ماند تا کاملا به صورت صاف درآید و بعد مثل استخوان با آن رفتار می‌کنند. از شاخ گاو یا گوزن بیشتر درزمینه کارمعرق استفاده شده ولی ازعاج و استخوان به جز معرق در ساخت سازهای سنتی به خصوص تزیین آنها استفاده زیادی می‌گردد.

خاتم:
برای غنی ترشدن معرق گاهی ازخاتم استفاده می‌شود. قدیمی‌ترین نمونه خاتم که به دست ما رسیده است مربوط به بقعه شاه نعمت الله ولی در کرمان است. معرق‌کار می‌تواند خاتم آماده را خریداری کرده و در تابلوی خود بکارببرد. کاربرد خاتم درمعرق باعث افزایش قیمت آن می‌شود. از جمله کارهایی که در کاربرد خاتم شهرت پیدا کرده تابلوی چهل درویش اثر استاد عطا... حاج غلامعلی است. عمده مواد و مصالحی که در خاتم سازی بکار می‌رود را می‌توان بصورت زیر بیان نمود:
1- چوبها: فوفل، آبنوس، عناب، شاه چوب، آزاد، بقم، نارنج، شمشاد.
2- فلزها: مفتول‌های برنجی، طلایی و نقره‌ای و هم اکنون ازمس وآلومینیوم نیزاستفاده می‌شود.
3- استخوان: که معمولا از استخوان ساق پای و یا دست شتر یا گاهی اسب استفاده می‌شود.
4- انواع چسب
5- روغن: در گذشته جهت حفاظت خاتم روی آن را با روغن جلا و سندلوس، روغن‌کاری می‌کردند اما امروزه از رزین و پلی استراستفاده می‌شود که همانند لایه‌ای شیشه‌ای کل سطح خاتم را در برگرفته و آن را حفظ می‌کند.
شکل عمومی خاتم‌ها را نقوش هندسی تشکیل می‌دهد، دراینجا چند نمونه از انواع نقوش را جهت اطلاع ذکر می‌کنیم.
زنجیرسیمی- طاقی بیست- پره شانزده تایی- توگلوسبز- زنجیره سیمی شمسه‌دار و تسمه‌وار- حاشیه لوزی- حاشیه طاقی- حاشیه چوبی- حاشیه جوسیمی- حاشیه تسمه‌وار- عالم زر-ابری- نیم طره- کپه‌ای- پنج لایی- شش لایی- طرح حاشیه‌ای تو گلو استخوانی.

فلزات:
فلزات در ابتدا جایی درمعرق نداشتند اما بعدها به خاطر جلب توجه زیاد سطح براق آنها و همین طور پرداخت عالی و استقامت دربرابر زمان به مرور وارد تابلوها شدند. ابتدا مس بکار رفت و بعد برنج به خاطر رنگ نزدیک به طلا و بعد نقره و بقیه هم بخاطر کثرت دراستفاده از فلز وارد تابلوهای معرق شدند. به دو نکته باید توجه نمود، نکته اول اینکه نحوه برش فلزات است که توسط اره خاص و به روش خاصی صورت می‌گیرد. نکته دیگر چسباندن الگو بر روی فلزات است که باید با خال چسب باشد و بعد از برش‌کاری اگر جدا نشد کمی آب مشکل را حل می‌کند و باعث می‌شود که الگو از فلز جدا شود.

نقوش مورد استفاده در معرق:
درهنرمعرق چوب، جلوه هنرهای دیگر هم هویدا می‌شود. معمولاً نقوشی که در معرق به کار گرفته می‌شوند اقتباسی از خطوط اسلیمی و ختایی و یا مینیاتورهای ایرانی و دیگر طرح‌های اصیل و سنتی ایران است. این نقوش را می‌توان چنین تقسیم بندی کرد:

1- خط: نقوشی که تنها خط، گویای منظوری خاص است و خود خط دارای بار معنایی است.
2- نقوش هندسی: که انواع و اقسام احجام را می‌توان با آنها نمایش داد.
3- نقوش همانند طبیعت: نقوشی که از طبیعت الهام گرفته شده و بعضی از آنها تعابیر سمبلیک دارند. در نگارگری ایران ترکیب‌های ذهنی درخت‌ها و گل‌‌ها، حیوانات و عناصر طبیعی نظیر ابرها، کوه‌ها و عناصر دیگر همیشه الهام بخش هنرمند ایرانی بوده است.
4- نقوش اسلیمی، ختایی، مینیاتور، گل و مرغ: نقوش اسلیمی از ساده شدن عناصر کامل گیاهی یا حیوانی حاصل می‌شوند منظور از ساده کردن، حذف عناصر اضافی و پیرایه‌هاست تا نقش به صورت ناب و عاری از هرگونه ناخالصی تصویری بدل شود.
حال دراین قسمت سعی داریم با انواع مختلف معرق چوب آشنا شویم که در زیر به آنها اشاره شده است.
انواع معرق:

1- معرق جایگزین:
دراین روش ابتدا طرح را روی چوب کشیده و گود می‌کنند سپس با کاغذ کالک طرح قسمت‌های گود شده را برداشته و روی چوب دیگری آنرا در می‌آورند و سپس درقسمت‌های گود شده که فضاهای مثبت کار هستند می‌چسبانند.
2- معرق زمینه رنگ:
دراین نوع پس ازچسباندن قسمت‌ها و اجزای فضاهای مثبت طرح، فضاهای منفی کنار گذاشته می‌شود و پس از سمباده پوستی آماده رنگ می‌گردند. جهت جلوگیری از شکستن پلی استر، نباید ابعاد تابلو بیش از 50*50 باشد.
3- معرق زمینه چوب:
دراین روش علاوه بر فضاهای مثبت کار، زمینه کار که همان فضاهای منفی است از چوب‌های رنگی تشکیل شده است. این زمینه می‌تواند یک‌پارچه از یک چوب و یا پازل باشد که به نوبه خود به چند دسته تقسیم می‌شود: پازل تکه تکه، پازل آجری و پازل پارکتی.
4- معرق زمینه چوب و رنگ:
ترکیب دو نوع قبلی است که قسمت رنگ خور کمتر و بیشتر زمینه از چوب است.
5- معرق زمینه خاتم:
این نوع از معرق‌های گران محسوب می‌شود که قسمت فضای منفی طرح را از ورقه‌های خاتم پر می‌کنند.
6- معرق زمینه چوب‌های روکش:
دراین نوع از چوب‌های بسیار نازک روکش استفاده می‌کنند. به دلیل اینکه این نوع زود تمام می‌شود، جنبه کاربردی بیشتری دارد و بیشتردر کارهای سری استفاده می‌شود مثل در کمد و میزهای کار.
7- معرق منبت:
معرقی است که آمیخته به منبت است و کمی شبیه معرق جایگزین می‌باشد با این تفاوت که دراین نوع برجستگی تابلو کاملاً محسوس است.
8- معرق مشبک:
از این نوع معرق بیشتر در گذشته استفاده می‌شد. برای ساختن صندوق‌های امامزاده‌ها و یا منبرهای مساجد بکار می‌رفت. این نوع در واقع ترکیبی از دو هنر معرق و مشبک سازی می‌باشد.
9- معرق گره چینی:
این نوع بیشتر درصنعت درسازی کاربرد داشته است و در وپنجره‌های چوبی به روش گره چینی ساخته می‌شد و با معرق زینت داده می‌شدند.
10- معرق خاتم:
دراین نوع معرق از ورقه‌های خاتم برای کل طرح استفاده می‌شود.
11- معرق ساقه گندم و جو:
دراین نوع به جای چوب از ساقه‌های گندم و جو جهت پیاده کردن طرح استفاده می‌شود. ابتدا ساقه‌ها را درآب می‌جوشانند تا از حالت ورقه‌ای خارج شوند و سپس به اندازه دلخواه بریده و طرح مورد نظر را پیاده می‌کنند.
12- معرق سطوح منحنی و کروی زمینه چوب:
دراین حالت قطعات بکار رفته باید از ظرافت خاصی برخوردار باشند تا قابل نصب روی سطوح منحنی مثل گنبد باشند.
13- معرق نیم برجسته:
مانند معرق منبت است با این تفاوت که قسمتی از طرح از سطح تابلو بیرون می‌زند.
14- معرق تمام برجسته:
دراین نوع معرق که عموماً مجسمه سازی است، اول پیکره‌ها را با مغار و یا کارد می‌تراشند و بعد روی آن معرق‌کاری می‌کنند. یعنی حجمی است در فضا که سطح خارجی آن را معرق می‌کنند.

ماشین آلات در معرق کاری:
1- ماشین سنباده نواری دستی، برقی
2- دریل دستی، برقی
3- ماشین سنباده لرزان دستی، برقی
4- ماشین رنده دستی، برقی
5- ماشین سنباده گرد دستی، برقی
6- ماشین اره گرد دستی، برقی
7- اره دستی، برقی کلنگی (اره نوکی)
8- کمپرسور
وسایل لازم در معرق کاری:
گونیای فلزی مته
مشتی (آچار) میز کار
پیش‌کار تیزک یا گزک
پرگار پیچ دستی یا تنگه
تخته سمباده کمان اره
تیغ اره (چوب بر) تیغ اره فلز بر
چکش چوب‌سا
سوهان میخ کش
کاردک و لیسه صابون
قلم مو لیسه پرداخت کاری
نوارچسب کاغذی فشارشکن
پیستوله تراز
تخته بتونه

مراحل معرق کاری:
1- انتخاب طرح: ابتدا طرح را انتخاب می‌کنیم.
2- طرز تهیه الگو: طرح را روی سه‌لایی می‌چسبانیم.
3- طرز خرد کردن الگو: طرح را به قطعات نسبتاً کوچک‌تر تقسیم می‌کنیم که قابل گردش در کمان اره باشد.
4- انتخاب چوب: با توجه به طرح و رنگ و نور مورد نیاز، چوب مناسب را انتخاب می‌نماییم.
5- روش‌های اتصالی اجزای الگو بر چوب‌های رنگی: این عمل به چند طریق صورت می‌گیرد.
الف) چسباندن الگو به وسیله چسب چوب: چسب را به صورت نقطه‌ای به زیر الگو زده و پس از خشک شدن از کناره الگو شروع به بریدن می‌کنند.
ب) اتصال الگو با میخ سایه: الگو را روی چوب قرار داده و با چند میخ الگو را روی چوب ثابت می‌کنیم.
ج) چسباندن الگو با چسب دورو: این چسب را که از هر دو طرف قدرت چسبندگی دارد بین چوب و الگو قرار داده و آنها را ثابت می‌کنیم که این چسب گران است.
د) چسباندن با چسب فوری: درصورت نداشتن چسب‌های دیگر و میخ ازین روش استفاده می‌کنند.
6- برش: پس از اتصال الگو، برش را آغاز می‌کنیم. برای این‌کار شیوه‌های متفاوتی وجود دارد که با توجه به محل برش شیوه و ابزار مناسب انتخاب می‌شود.
رنگ کاری معرق:
همان‌طور که گفته شد معرق بر دو نوع زمینه چوبی و زمینه رنگی می‌باشد. به منظور پرکردن فضاهای خالی اعم از زمینه و خطوط برش یافته داخل طرح و هم سطح شدن چوب‌های مختلف با یکدیگر و همچنین محافظ کار ازجمله آن‌هاست و جلوگیری از اکسید شدن چوب‌ها آن کار را باید رنگ کرد که مراحل کار به شرح زیر است:
1- سنباده: در سه نوع کاغذی، پارچه‌ای یا آهنی و پوست آب وجود دارد که در معرق بیشتر از سنباده‌های پوست آب و پارچه‌ای استفاده می‌شود. در رنگ کاری معرق از سنباده نمره 60 تا 600 استفاده می‌شود.
2- بتونه: ماده‌ایست جهت پرکردن و صاف‌ کردن ترک‌ها، درزها، ناهمواری‌ها و... که بر دو نوع فوری و سریشی می‌باشد. بتونه سریشی از ترکیب آب + مل + سریش بدست می‌آید و دو ساعت بعد خشک می‌شود اما بتونه فوری در قوطی‌های 1 و 4 کیلوئی و با رنگ‌های قرمز و سفید در بازار وجود دارد.
3- رزین آلکیدی: از موادی چون الکل‌های پلی هیدریک، اسیدهای چند ظرفیتی، اسیدهای چرب و روغن ساخته می‌شوند. از واکنش پلیمر شدن تراکمی بین الکل‌های چند ظرفیتی و اسیدهای چند ظرفیتی پلی استر بدست می‌آید که باعث شفافیت و محافظت از سطح می‌گردد.
4- کله نمد: نمد فشرده شده یا 150 الی 200 تکه پارچه بریده شده گرد که به یکدیگر دوخته شده‌اند و بوسیله پیچ و مهره‌ای به ماشین پوست گرد نصب می‌گردد.
5- پوست بره: پوستی بسیار نرم و لطیف که همراه با شیر پولیش خطوط نمد و پولیش را از بین برده و سطح کار را براق و شیشه‌ای می‌کند و در واقع پرداخت نهایی می‌باشد.
6- پولیش(واکس): ماده‌ای خمیری و در دو نوع زبر(پولیش قرمز) و نرم (پولیش سفید) می‌باشد. برای کم شدن اصطکاک پولیش را به سطح کله نمد مالیده سپس سطح معرق را پولیش می‌کنند. کار پولیش قرمز از بین بردن خش‌های بسیار ریز سمباده و کار پولیش سفید از بین بردن خش‌های بسیار ریز پولیش قرمز است.
7- تینر فوری: نوعی رقیق کننده است که برای شل کردن رنگ استفاده می‌شود. از تینر فوری برای رقیق کردن انواع رنگ‌های فوری، پلی استر، سیلر و کیلر استفاده می‌شود.
8- خمیر مشکی: ماده‌ای است که در معرق زمینه رنگ برای پوشش زمینه معرق از آن استفاده می‌شود.
9- رنگ فوری: جهت رنگ آمیزی پشت کارهای تابلو استفاده می‌شود.
10- شیر پولیش: مایع سفید رنگی می‌باشد که کار آن براق کردن سطح معرق است.
11- نوار چسب شیشه‌ای (اسکاچ): این چسب پلاستیکی برای پوشاندن سطح تابلوی معرق با کاغذ یا روزنامه می‌باشد تا هنگام رنگ آمیزی پشت تابلوی معرق سطح کار خش نیافتد.
12- سیلر و کیلر: برای جلوگیری ازآسیب‌های پلی استربه بافت چوب، آنرا بر روی لایه‌ای از سیلر استفاده می‌کنند. سیلر باعث پرشدن منافذ چوب شده و بافت چوب را پر می‌کند.
قبل ازشروع به عمل رنگ‌کاری باید ابتدا چوب‌های معرق را با سیلر، کیلر یا پلی استر عایق‌بندی نموده تا در برابر مواد مشکی محافظت شده و احیاناً رنگ به خود نگیرد. در صورتی که ازخاتم یا فلز درمعرق استفاده شده باشد بهتراست که آن را با پلی استر عایق‌بندی نمود زیرا درهنگام پوست زدن داغ شده واز بین می‌روند. پس ازخشک شدن دور کار را سنباده نموده تا صاف شود. پس ازاطمینان از مشکی شدن رزین، آن را از جوراب نازکی عبورداده تا ناخالصی‌های آن گرفته شود. سپس سایر ترکیبات مورد نیاز چون پراکسی، کبالت و تینر فوری را به روشی خاص به آن افزوده و ماده حاصل را روی کار می‌ریزیم. مرحله بعدی ریختن پلی استر می‌باشد.

روش‌های پلی استر ریزی رویه:
پلی استر به سه روش روی کار زده می‌شود:
الف) می‌توان پلی استر را روی سطح معرق ریخت و در صورت حباب زدن آن‌ها را از بین برد.
ب) با فشار باد کم و ملایم تنظیم شده کمپرسور و پیستوله‌ای که دارای سوزن شماره 2 یا 2.5 است به نحوی که پاشش آن مانند ریزش باران بوده و سطحی یکنواخت را بوجود آورد.
ج) می‌توان پلی استر را در یک مرحله به صورت لایه‌ای نازک روی سطح کارریخت و یا پاشید و صبر کرد تا پلی استر ژله شود و سپس منتظر شد تا پلی استر خشک شده و آن را پولیش کرد. این کار را سه بار تکرار می‌کنیم تا ضخامت پلی استر 2 میلی‌متر شود. توجه کنید که اگر ضخامت بیش از 2 میلی‌متر باشد علاوه بر مقرون به صرفه نبودن، امکان ترک برداشتن آن نیز زیاد می‌شود.

مواد نرم کننده:
مواد نرم کننده افزودنی‌های آلی هستند که به منظور انعطاف دادن به فیلم رنگ و یا افزایش آن به ویژه در مورد رنگ پایه‌هایی که تولید فیلم‌های خشک می‌کنند به کار گرفته می‌شود. نرم کننده‌ها خواص مهمی از قبیل قدرت جابجا شدن، یکنواختی، قابلیت قلم خوردگی، مقاومت در برابر ضربه، خاصیت کش آمدن و برق و درخشندگی رزین را بهبود می‌بخشد. این مواد براساس مناسب بودن بهره‌دهی، پایداری غیر فرار بودن، بو، طعم، مزه، خواص فیزیولوژی و غیره برای رزین مورد نظر انتخاب می‌شوند.

روش‌های از بین بردن چربی چوب:
در صورت استفاده از چوب‌های چرب مثل فوفل، سرخ‌دار، زیتون، پسته و غیره باید قبل از رنگ کاری چربی چوب گرفته شود که برای این کار می‌توان:
1- چوب‌های چرب را با تینر فوری شستشو داد.
2- روی چوب‌ها را با سیلرکیلر عایق بندی نمود.
3- با ماده ضد چربی، چربی چوب‌ها را گرفت.
4- با پلی استر عایق بندی کرد.
اگر چوب‌ها رطوبت داشته باشند پس از رنگ آمیزی به صورت کریستال در زیر رنگ مشخص می‌شود.