طرح چوب

طرح فوق تکه ای از روکش درخت کاج است ، عموما کاج قرمز از درختان بومی روسیه میباشد و هر قدر به سمت ایران می آییم این رنگ به قهوهای نزدیک میشود و هر چه به سمت شمال اروپا میرویم به سفیدی میگراید . چوب کاج امریکایی (کانادا ) حد وسط چوب روس و فنلاند است . البته نوعی کاج قرمز در کانادا کاشت میشود که زیبایی چوب آن شهره عام و خاص است . این پاراگراف تجربه فربد حبدری نویسنده این وبلاگ است و مطالب فوق را در هیچ منبعی نخواهید یافت .

چوب ، از نظر گیاه ‌شناسی ، بخش جامد و سخت زیر پوست ساقه درخت یا دیگر گیاهان چوبی است که به شکل بافت آوندی وجود دارد.

نرم‌چوب یا چوب نرم‌ اصطلاحی است برای نامیدن چوب و الوار درختان سوزنی‌برگ ‌. درختان سوزنی‌ برگ معمولا همیشه ‌سبز هستند‌.

انواع کاج ‌، سرو‌، نراد ‌، سرخدار‌ ، سکویا و سدر جزو سوزنی ‌برگان به شمار می‌آیند‌.

چوب کاج روغنی از بسیاری از درختان سخت چوب محکم تر و همچنان سنگین تر نیز هست .

چوب های روغنی بیشتر برای پی ساختمان و ستون مصرف دارند و زیاد به کار مصارف داخل ساختمان نمی آید .

هشتاد درصد از الواری که در جهان تولید و داد‌و‌ستد می‌شود از درختان نرم‌ چوب به‌دست می‌آید ‌

مراکز اصلی و سنتی تهیه و تولید این الوار در جهان‌، اسکاندیناوی‌، روسیه، و آمریکای شمالی است‌. در مقابل نرم‌چوب‌، اصطلاح «سخت‌چوب» قرار دارد که برای نامیدن چوب درختان پهن‌برگ به کار می‌رود‌.

چوب‌هایی که نرم‌چوب نامیده می‌شوند‌، لزوما نرم‌ تر از سخت‌ چوبان نیستند ‌، هرچند در بیشتر موارد چنین است ‌. چوب درخت بالسا که سخت‌چوب شمرده می‌شود سبک‌ترین چوب تجاری جهان است و از چوب بسیاری از سوزنی‌برگان نرم‌تر است ‌. با این‌حال برخی از سخت‌ چوبان از همه چوب‌های نرم‌ ، سخت‌تر و متراکم ‌تر هستند‌.

گرچه در باور عموم چوب تنها در درخت و بوته یافت می‌شود ، از نظر علمی‌در همه گیاهان آوندی وجود دارد. در چوب مجراهای زیر قابل مشاهده است :

بافت چوبی یا مجراهای چوبی، که شیره خام، آب و نمک‌های معدنی محلول را از ریشه به برگ‌ها و غنچه‌های هوایی می‌برد.

آوند آبکشی یا مجراهای لیبر، که غذای آماده برای برگ‌ها (شیره تولیدی)به شکل محلول از طریق آنها برای تغذیه بقیه گیاه به گردش در می‌آید.

مجراهای چوبی به‌وسیله یاخته‌های مرده و دیواره‌های چوبی شده بوجود می‌آیند. در هر دو حال پروتوپلاسمسلولی پدیدار می‌گردد و دیوارها به‌وسیله ته‌نشین شدن ماده لیگنین(که سختی چوب از آن است) افزایش می‌یابند.

سطوح تار و آوندیدر نخستین سال رشد خود را در فاصله‌ای معین در بافت میان آوندهای چوبی و آبکشی قرار می‌دهند، این لایه کامبیومنامیده می‌شود. کامبیوم به دو بخش درونی (آوند چوبی) و بیرونی (آوند آبکشی) تقسیم می‌شود. همچنانکه سلولهای پیر با رشد پیوسته تنه فرو می‌ریزند، لایه‌های تازه آوند آبکشی کار خود را انجام می‌دهند.

چوب بی گمان یکی از بهترین و سودمندترین مواد خام طبیعت است و بی آن بشر هرگز به سطح پیشرفت و رفاه کنونی نمی‌رسید.

مقطع ساقهٔیک گیاه کتان:

۱. مغز ساقه (Pith)‏

۲. چوب زودرس (Protoxylem)‏

۳. بافت چوبی (Xylem)‏

۴. بافت آبکش (Phloem)‏

۵. بافت سخت (Sclerenchyma)‏

۶. پوسته (Cortex)‏

۷. روپوست (Epidermis)

چوب ابتدا، ماده‌ای حیاتی برای ساخت ابزارهای اولیه، خانه و قایق برای حرکت در رودها بود. سپس، برای ساخت اکثر اشیا و ابزارهای سودمندی که انسان قرنها برای پیشرفت زندگی خود به آنها متکی بود، به کار رفت. بخشی از فناوری چوب بر اثر تلاش صنعتگران باقی مانده، ولی بیشتر آن ناچار از بین رفته و با مواد و روشهای دیگر که نتیجه انقلاب صنعتی بشر است، جایگزین شده‌است.

چوب تنها منبع طبیعی تجدیدپذیر است. نفتو زغالو دیگر معادن سرانجام روزی تمام خواهد شد، ولی جنگلی که خوب نگهداری شود حتی گاه بدون نگهداری بطور نامحدود به تولید چوب ادامه خواهد داد. چوب جایگاه برجسته‌ای در اقتصاد جهانی دارد. تولید سالانه چوب در جهان ۲۵۰۰ میلیون متر مکعب است. خواص فیزیکی و شیمیایی و نیز مکانیکی چوب آن را فعلاْ بی جانشین کرده‌است.

چوب یکی از مفیدترین موادی است که ما در اختیار داریم.چوب محکم است اما می‌توان به سادگی آن را برید و به شکل‌های مختلف درآورد.بخش عمده چوب از تنهدرخت‌ها بدست می‌آید.

چوب یکی از قدیمی‌ترین و ابتدایی‌ترین مصالح ساختمانی موجود در طبیعت است که بشر در طول تاریخ از آن بهره برده‌است. چوب تنها مصالح ساختمانی است که از منبع قابل تجدید بدست می‌آید و از مصالح خوبی برای مناطق زلزله خیز می‌باشد.

داریوش در فرمان بنیاد شهر شوش می‌گوید : « تخته و چوب یکا از گاندرا و کرمانیا آورده شد واژه یکا در زبان فارسی همان درخت جگاست که چوبی قهوه‌ای رنگ و سخت دارد .

از این نقش برجسته قصر آپادانا در دوره هخامنشی آشکار می‌شود که چوب را برای استفاده کاربردی و تزئینی در دوران مادها نیز به کار می‌گرفتند. در قسمتی از این نقش برجسته یک درباری ماد در حال حمل یک صندلی چوبی مشاهده می‌شود که مربوط به سده پنجم پیش از میلاد است.

از جمله مهم‌ترین کاربردهای چوب، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

استفاده از چوب در ساخت مصنوعات چوبی

استفاده از چوب برای اعضای باربر

استفاده از چوب برای نماسازی و تزئین

استفاده از چوب برای کارهای کمکی در ساخت و ساز، مانند قالب سازی، چوب بست و...

نکته قابل توجه این است که در تعیین مشخصه‌های مکانیکی چوبها باید مواردی همچون جهت الیاف چوب، مقدار رطوبت، نوع چوب، محل رویش، پهنی دایره سالانه، درجه حرارت، تعداد گره‌های روی چوب، شرایط نمونه گیری، شرایط لحظه‌ای آزمایش و دستورالعمل آزمایشی را در نظر گرفت.

ساختار

چوب از میلیون‌ها لوله نازک که در امتداد طول تنهدرخت کشیده شده‌اند، درست شده‌است.وقتی درخت زنده‌است، این لوله‌ها شیره گیاهی را از ریشه‌ها به برگ‌های درخت می‌رسانند.چوب‌های گونه‌های مختلف درخت از نظر رنگ، سختی و نقش رگه با هم متفاوت اند.

درون‌چوب

در علوم جنگل، بخش درونی و غیرزنده ساقه درخت که به آن استحکام بیشتری می‌بخشد را درون‌ چوب می‌گویند .

چوب درونی شدن در تمامی درختان پس از سن مشخصی رخ می‌دهد که به نوع گونه چوبی بستگی دارد ولی برخی از درختان چوب درون نامشخص هستند یعنی بخش تیره تری در تنه یا گرده بینه درخت دیده نمی‌شود مانند برخی از انواع خانواده صنوبر ، ممرز ،  توسکا ، بید ، ون یا زبان گنجشک و برخی از سوزنی برگان مثل زربین و سروناز و سرو شیراز

چوب درون دارای خواص بهتری نسبت به چوب برون است که اغلب به علت تجمع مواد استخراجی تیره شدن و افزایش دوام طبیعی چوب می‌باشد در نتیجه کمتر مورد حمله قارچها و سایر عوامل مخرب چوب قرار می‌گیرد.

هر نوع پوسیدگی که به درون‌ چوب محدود می‌شود را درون‌ پوسه می‌نامند . سرخ ، خاکستری یا آبی شدن درون‌چوب درختان پهن‌ برگ که لزوماً در نتیجه پوسیدگی نیست ،  را اصطلاحا درون‌تیرگی می‌نامند .  قهوه‌ای یا مشکی شدن قسمت‌هایی از درخت یا دار که لزوماً در نتیجه پوسیدگی نیست را درون‌ سیاهی نام گذاشته‌اند .

انواع درون‌ چوب:

چوبی که تحت تأثیر عوامل طبیعی مانند قارچ و یخ‌زدگی تغییر رنگ داده و شبیه به درون‌چوب شده باشد ، درون‌چوب کاذب نام دارد .

نوعی درون‌ چوب کاذب که بر اثر یخبندانشدید به وجود می‌آید و سبب ایجاد قسمت‌های رنگی در بخش مرکزی ساقه می‌شود درون‌ چوب یخ‌ زاد نام دارد.

درون‌ چوب کاذب‍‍‍ی به رنگ مشکی یا قهوه‌ای تیره که معمولاً از درون‌چوب قابل تشخیص نیست و عمدتاً در پهن‌ برگان مشاهده می‌شود، درون‌سیاه نامیده می‌شود.

قرمزی بارز درون‌چوب سوزنی‌ برگان و برخی پهن‌ برگان که عامل آن نوعی قارچ است را دل‌ قرمزی می‌گویند .

انداختن درخت و حمل الوار

برای انداختن درخت از اره‌های برقی یا ماشین‌های بزرگی استفاده می‌شود که می‌توانند در چند ثانیه یک درخت را بیندازند و پوست تنه آن را بکنند. در بعضی کشورها تنه‌های درخت را به نزدیک ترین رودخانه می‌اندازند و به کمک جریان آب به کارگاه چوب بری می‌رسانند، ولی بخش عمده الوار با کامیون‌های مخصوص یا با قطار حمل می‌شود.

چوب یک ماده ناهمگون است بنابراین مقاومت چوب در هر نقطه از آن متفاوت بوده و به خواص آن نقطه بستگی دارد.

مقاومت کششی چوب در جهت عمود بر الیاف کمتر از آن در جهت الیاف می‌باشد.

معمولاً چوب را به ندرت در جهت عمود بر الیاف تحت بار کششی قرار می‌دهند.

درباره مقاومت فشاری چوب، این مقاومت در امتداد تارها افزایش می‌یابد و هر چه چوب فشرده تر گردد ، مقاومت آن افزایش می‌یابد .  بیشترین مقاومت چوب در حالت متراکم و زمانی که حجمی حدود ۳/۱ حجم اولیه را داراست، به وجود می‌آید .  گاهی اوقات در حالت متراکم چوب ، می‌توانیم به ۱۰ برابر مقاومت فشاری در جهت عمود بر الیاف برسیم .  مقاومت چوب در جهت مایل بر الیاف تقریباً برآیندی از مقاومت آن در دو جهت عمود بر هم است.